Cấp sắc là nghi lễ đặc biệt quan trọng trong chu kỳ đời người của đàn ông Sán Dìu. Người được cấp sắc phải có được thời gian dài theo học và giúp đỡ thầy của mình hành lễ thành thạo, được cộng đồng tín nhiệm và là người có niềm tin vào thần linh, mong muốn trừ diệt ma quỷ, đem lại cuộc sống bình yên cho cộng đồng.
Nếu như ở người Dao, sau khi được cấp sắc coi như đã trưởng thành, là người của dòng họ, khi chết được đưa ma về với tổ tiên và đã là đàn ông đều phải cấp sắc, thì ở người Sán Dìu chỉ cấp sắc những nam giới đã có vợ và những phụ nữ là vợ của thầy cúng. Đồng bào quan niệm cấp sắc mới làm được thầy cúng, mới sai khiến được âm binh. Để được cấp sắc, người đó phải đảm bảo các điều kiện như dòng họ từ xa xưa có ma tổ tiên đã làm cấp sắc và phải là người đã học làm thầy được. Thời gian làm lễ cấp sắc không quy định, chỉ cần đã học được làm thầy, có bằng của đại phan thì khi có điều kiện thì tổ chức lễ cấp sắc.
Tái hiện nghi lễ cấp sắc của người Sán Dìu. Ảnh: K.T
Mỗi người để được cấp sắc phải trải qua các bước: Học làm thầy, mời thầy đến cúng báo tổ tiên là con cháu có nguyện vọng làm thầy để cứu nhân độ thế và thầy truyền dạy cho tại nhà; cấp bằng của đại phan. Khi trong làng hoặc làng khác có người làm lễ đại phan thì nhờ viết sớ ghi đầy đủ tên tuổi đem đến đó để được cấp bằng, đồng bào quan niệm rằng, được cấp bằng đại phan coi như đã được cấp sắc, còn làm lễ cấp sắc ở nhà chỉ là lễ khao quân binh. Trong lễ đại phan một lần có thể cấp bằng được cho nhiều người. Khi lấy được bằng về phải làm lễ báo tổ tiên, nếu có điều kiện thì cấp sắc luôn, còn chưa thì phải xin khất.
Khi người được cấp sắc đã chuẩn bị cho mình đầy đủ các kiến thức để làm thầy và vật chất để làm lễ thì đi xem ngày, ngày cấp sắc phải là ngày đẹp, không sát họ, sát người được cấp sắc. Định được ngày thì đi báo thầy (thầy chính trong lễ cấp sắc phải là thầy trực tiếp truyền dạy chữ cho mình), chỉ cần báo với thầy chính, còn các thầy phụ do thầy chính tự nhờ, báo anh em họ hàng về giúp.
Lễ cấp sắc của người Sán Dìu gồm các nghi lễ: Lễ thỉnh thầy, lễ đón thầy vào nhà và cúng báo tổ tiên thần thánh, lễ khai đám, trình sớ, bắc cầu thỉnh thánh, lễ giải hạn, bán tên cho thánh, cúng lợn cho thánh, cúng cửu thiên hiền nữ, trao bằng sắc, lễ tạ ơn thầy, lễ mừng người cấp sắc được thăng chức, lễ cúng xin nước thánh, lễ cúng hà bá, cấp đồ làm thầy cho người được cấp sắc, lễ hợp linh, lễ khao binh, lễ cung tiễn thần thánh. Nhìn chung, mỗi nghi lễ cấp sắc đều diễn ra theo trình tự đã định, tuy thời gian diễn ra ít (1 ngày 1 đêm), song do nhiều các thủ tục, cầu kỳ, vật hiến sinh khá nhiều (chủ yếu là gà), cho nên đồng bào Sán Dìu ngày nay ít thực hiện nghi lễ này.
Theo TQĐT